Mongolija je država u istočnoj Aziji, koja se graniči sa Rusijom na severu i Kinom na jugu, a glavni grad je Ulan Bator. U starijim dokumentima može se naći još i ime Spoljna Mongolija (za razliku od Unutrašnje Mongolije koja je kao autonomna oblast deo Kine). Do promene Ustava 1992. zvala se Narodna Republika Mongolija.
1. Prestonica Mongolije, Ulan Bator, osnovana je 1639. godine kao manastir u obliku jurte, odnosno šatora, oko 230 kilometara jugozapadno od svoje sadašnje lokacije. Ime koje danas nosi dobila je tek 1924. godine, kada je Mongolija proglašena narodnom republikom. Značenje njenog imena je “crveni heroj” i odnosi se na nacionalnog junaka Damdina Suhbatora, koji je uz pomoć Crvene armije oslobodio Mongoliju od Kineza.
2. Postoji teorija da su sladoled izumeli mongolski konjanici. Prelazeći pustinju Gobi na niskim temperaturama, oni su u životinjskim iznutricama prenosili mlečni proizvod kojim su se hranili na putu. Dok su galopirali, mlečni krem proizvod se energično mućkao, a temperature ispod nule bile su zaslužne za njegovo smrzavanje. Širenjem Mongolskog carstva, mućkani, smrznuti krem proizvod došao je i do Kine, odakle se pretpostavlja da je Marko Polo odneo ideju u Italiju, u koju se vratio posle putovanja 1295. godine.
3. Mongolska plemena su poznata u svetu po specifičnom načinu pevanja, takozvanom grlenom pevanju, čija je suština stvaranje nepojmljivog zvuka, tako što je pevač u stanju da ispusti dva i više tonova istovremeno. Grleni pevač vešto vlada rezonancama i šupljinama glave dok vazduh putuje iz pluća, prolazeći pored glasnih žica do usana koje menjanjem oblika proizvode specifičnu melodiju. Od 2009. godine, mongolsko grleno pevanje uvršteno je na Uneskovu listu nematerijalne svetske baštine.
4. Procenjuje se da oko 17 miliona muškaraca iz Centralne Azije potiče od oca mongolske države, Džingis Kana. Genetičari su pratili varijante Y hromozoma koji se prenosi samo po muškoj liniji DNK i došli do otkrića da zapanjujući broj muškaraca, koji žive na ovom kontinentu, deli zajedničkog pretka koji je živeo u 13. veku.
5. Ime Mongol prvi put je zabeleženo za vreme kineske dinastije Tang, koja je vladala u periodu od 618. do 907. godine nove ere. Ujugurski narod, koji danas živi pretežno u kineskoj provinciji Sinđang, udružio se sa dinastijom Tang i napao Mongoliju 744. godine. Veći deo Mongolije Ujguri su kontrolisali sve do 844. godine.
6. Iako je sam bio nepismen, Džingis Kan je pisanu reč doneo u Mongoliju u 13. veku, pozajmivši pismo od Ujugura, koji su ga pre toga preuzeli od Sogdijana, starog persijskog naroda. Mongolija je na kratko uvela latinično pismo tridesetih godina 20. veka, ali ju je četrdesetih zamenila ćirilicom, dodavši slova Ө i ү, koja se ne pojavljuju u ruskom alfabetu. U Mongoliji se danas za pisanje koristi ćirilica, dok je tradicionalno mongolsko pismo, koje se piše u kolonama s leva na desno, prisutno među mongolskim stanovništvom u Kini.
7. Iako je sa svih strana okružena kopnom, Mongolija poseduje mornaricu. To je verovatno najmanja mornarica na svetu i čine je jedan brod i sedmoro ljudi. Ono što je prilično interesantno je da od sedam ljudi koji služe u mornarici, samo jedan ume da pliva. Uprkos činjenici da Mongolija nema značajnijih vodenih puteva koji vode do susednih zemalja, jedini brod njene mornarice nalazi se u vodi i to na jezeru Huvsgul, koje predstavlja najveću vodenu površinu u ovoj zemlji.
8. Glavna religija u Mongoliji je lamaizam, takozvana škola žutih šešira Tibetanskog budizma, koja je nastala u Tibetu u sedmom veku. Nju je u 16. veku mongolskom narodu predstavio mongolski lider Altan Kan. Ovaj poseban oblik budističkog učenja je, pored Mongolije i Tibeta, karakterističan i za Nepal, Butan, deo Kine i Indije i ruske oblasti Kalmikiju (pročitajte više o Kalmicima koji su živeli u Beogradu na linku Budistički hram u Beogradu), Burjatiju i Tivu.
9. Nacionalni simbol Mongolije, takozvani Sojombo, potiče iz Sojombo alfabeta koji je 1686. godine stvorio Zanazabar, naučnik i verski lider, kao alfabet kojim bi se pisao mongolski jezik. Njime je takođe moguće pisati tibetanski i sanskrit. Simbol Sojombo sastavljen je od deset elemenata od kojih svaki ima svoje značenje:
- Vatra je simbol večnog rasta, bogatstva i uspeha. Tri plamena vatre predstavljaju prošlost, sadašnjost i budućnost.
- Sunce i mesec simbolišu da će mongolska nacija živeti večno, poput plavog neba.
- Dva trougla simbolišu strelu ili koplje i okrenuti su na dole da bi najavili poraz unutrašnjeg i spoljašnjeg neprijatelja.
- Dva horizontalna pravougaonika daju stabilnost kružnim simbolima i takođe simbolišu iskrenost i pravednost mongolskog naroda, bilo da se nalaze na vrhu ili na dnu društvene lestvice.
- Jin i Jang simbol ovde simboliše međusobnu dopunu muškarca i žene. U vreme socijalizma, on se alternativno tumačio kao dve ribe koje simbolišu budnost, jer riba nikad ne zatvara oči.
- Dva vertikalna pravougaonika se mogu interpretirati kao zidovi tvrđave. Oni predstavljaju jedinstvo i snagu i povezuju se sa mongolskom izrekom: Prijateljstvo dvoje ljudi je jače od kamenih zidova.
10. Savremeni način života naveo je više od polovine ukupnog stanovništva Mongolije da migrira u prestonicu Ulan Bator, međutim, još uvek postoje ljudi koji se drže tradicije i žive u jurtama, van gradske sredine. Oni vode nomadski način života, kao i njihovi preci, bave se uzgajanjem i prodajom stoke i često se sele u potrazi za boljim uslovima. Iako su zime u Mongoliji hladne, jurte su tako građene da u njima uz samo jednu pećnicu može da bude izuzetno toplo i prijatno.
