Jedno od najtragičnijih poglavlja Drugog svetskog rata bila je opsada Lenjingrada (današnjeg Sankt Peterburga) u Rusiji. Ona je počela 8. septembra 1941. godine i trajala je skoro 900 dana – do 27. januara 1944. Tokom tog perioda, veliki broj ljudi u Lenjingradu je stradao, pokazavši neverovatnu izdržljivost i junaštvo.
Najozloglašenija opsada u Drugom svetskom ratu počela je nešto više od dva meseca nakon lansiranja operacije Barbarosa, čiji je glavni cilj bio osvajanje celog evropskog dela Sovjetskog Saveza, zapadno od linije koja je povezivala Arhangelsk i Astragan. Hitlerov ultimativni plan bio je sravniti Lenjingrad sa zemljom, pa je već početkom jula 1941. na prilazima gradu počela izgradnja fortifikacijskog sastava kružne odbrane. Dana 30. avgusta, Nemci su zauzeli varošicu po imenu Mga, prekinuvši tako poslednju železničku vezu između Lenjingrada i ostatka zemlje. Nedelju dana kasnije, na isti način je prošao i Šliseljburg, pa je do 8. septembra, put koji vodi preko obližnjeg jezera Ladoga bio jedini izlaz iz opkoljenog grada. Lenjingrad se snabdevao namirnicima preko zaleđenog jezera, a put kojim je zimi grad mogao da komunicira sa ostatkom Rusije, nazvan je Put života.
>>Zanimljive činjenice o Rusiji
Pakleni plan Nemaca bio je opsada, izgladnjivanje stanovništva i bombardovanje grada. Hteli su da ga izbrišu sa lica zemlje, pa da, prema dogovoru s Fincima, područje severno od reke Neve, daju njima. Za vreme tog, jednog od najtragičnijih poglavlja Drugog svetskog rata, stanovništvo se herojski branilo, pokušavajući da egzistira u stravičnim uslovima. Dnevna sledovanja hrane su i te kako bila smanjena i ljudi su umirali od gladi. Nestašica hrane smanjena je tek 1943. godine, zahvaljujući povrtnjacima koji su pokrivali većinu otvorenog terena u gradu. Do tada, očajni građani su jeli bukvalno sve – karmin, vazelin, golubove, kućne ljubimce i tako dalje. Sa druge strane, kako bi se bar malo ugrejali, spaljivali su šta su stigli. Međutim, najgore od svega je bilo to što su tokom opsade počeli da se pojavljuju i slučajevi kanibalizma (za taj čin sumnjičilo se 2.000 osoba). Svu bezizlaznost situacije opisala je u svom dnevniku tada 12-godišnja Tanja Savičeva, koja je beležila datume smrti članova svoje porodice: Svi su umrli. Ostala je samo Tanja. Avgusta 1942. godine, ona je postala jedno od 140 dece evakuisane iz Lenjingrada. Nažalost, umrla je dve godine kasnije i to usled tuberkuloze. Njen dnevnik postao je simbol opsade i korišćen je kao dokazni dokument na Nirnberškom procesu, a čak je jedan asteriod, otkriven 1960. godine, dobio ime 2127 Tanja.
Početkom 1942. godine, iz Lenjingrada je evakuisano oko 500.000 civila, a grad je polako počeo da se povlači sa ivice kolapsa. Naime, snabdevanje je bilo redovnije, a sa radom su počela i neka industrijska preduzeća, vodovod, kanalizacija i tramvaj. Sovjetske snage su u nekoliko navrata pokušale da se probiju do Lenjingrada, ali obično s malo napretka. U avgustu iste godine, pre ofanzive Sinjavino, Rusi su preko razglasa puštali Simfoniju br. 7 Lenjingrad, Dmitrija Šostakoviča, koju je izvodio lenjingradski radijski orkestar. Inače, ona je prihvaćena kao simbol ruskog otpora i u Sovjetskom Savezu i na zapadu.
>>Malo poznate činjenice o Drugom svetskom ratu
Uprkos bombradovanju i gladi, i sledeće godine Lenjingrad je nastavio da se odupire. U fabrikama je čak 80 odsto žena proizvodilo municiju, a hrane je bivalo sve više i više. Međutim, opsada je nastavljena sve do 27. januara 1944. godine, kad su sovjetske snage koristile nemačke položaje na južnom delu predgrađa Lenjingrada. Grad je konačno bio oslobođen. Tačan broj žrtava tokom opsade nikada nije precizno utvrđen. Po završetku rata, procenjeno je da je od 1941. do januara 1944. umrlo 670.000 ljudi, uglavnom od gladi. Prema drugim podacima, te cifre su mnogo veće – od 700.000 do 1,5 miliona, dok se većina procena svodi na oko 1,1 milion. Većina žrtava sahranjena je na Piskarevskojevom groblju. Obnova grada je kasnije bila pitanje prestiža Sovjetskog Saveza – milioni radnika radili su na ponovnoj izgradnji, tako da je do 1953. godine u Lenjingradu sagrađeno više stambenih zgrada nego ikad pre ili kasnije.
