Pročitajte: Srednjovekovna utvrđenja u Srbiji (1. deo)
1. Petrovaradinska tvrđava
Petrovaradinska tvrđava nalazi se kod Novog Sada, na desnoj obali Dunava. Podizana od 1692. do 1780. za vreme vladavine austrijskih vladara Leopolda I, Josifa I, Karla VI, Marije Terezije i Josifa II, često je nazivana Gibraltar na Dunavu. Reč Petrovaradin nastala je spajanjem tri reči iz tri različita jezika: petra, što na latinskom znači stena, var – na mađarskom grad i din što bi na turskom bilo vera. Iz toga dobijamo da je Petrovaradin, kako naš narod doslovno tumači, grad na steni čvrst kao vera. Arheološka istraživanja utvrdila su da su se ljudi na ovom mestu naseljavali hiljadama godina unazad i zahvaljujući silnim osvajanjima smenjivale su se razne kulture.Gradnju današnje tvrđave Austrijanci su otpočeli na temeljima rimskog Kuzuma i srednjovekovnog Petrikona, čiji su ostaci porušeni 1690., kako bi se zaštitili od najezde Turaka koji su više puta osvajali ovaj kraj i povlačili se iz njega. Od 1768. do 1776. godine građeno je podzemlje tvrđave – lagumi, galerije i hodnici kroz četiri sprata. Dužina ovih komunikacija i podzemnih prostorija iznosi nešto više od 16 kilometara. Petrovaradinska tvrđava je danas jedno od najboljih ostvarenja evropske vojne arhitekture 18. veka i odlično je očuvana. Predstavlja svojevrstan kulturno-istorijski spomenik i najveću turističku atrakciju Novog Sada na kojoj se održavaju brojni kulturno-umetnički i zabavni sadržaji od kojih je najpoznatiji muzički festival EXIT. Najpoznatije obeležje tvrđave je kula sa velikim satom koji je specifičan po tome što velika kazaljka pokazuje sate, a mala minute. Grad na steni čvrst kao vera spada u tip spomenika kulture od velikog značaja i u vlasništvu je pokrajine.
>>Misterija srednjovekovnog grada Žrnov
2. Maglič
Maglič je srednjovekovno utvrđenje u Ibarskoj klisuri nadomak Kraljeva. Smešten je na vrhu brda oko koga Ibar pravi oštru okuku, čime podnožje brda okružuje sa tri strane. Nije poznato kad je tačno podignut i ko ga je podigao, pa zbog toga u narodu postoji legenda da ga je podigla Jerina Branković, supruga despota Đurađa Brankovića, poznatija kao prokleta Jerina. Zbog toga se zdanje i danas naziva Jerinin grad. Smatra se da je Maglič zapravo podigao Uroš I nakon najezde Mongola, kako bi sprečio nove prodore u ovaj kraj, ali postoji i pretpostavka da ga je podigao Urošev otac Stefan Prvovenčani početkom XIII veka.Nakon što se srpska država proširila ka jugu, Maglič je izgubio svoju prvobitnu namenu i postao sedište arhiepiskopa Danila II, poznatog biografa srpskih srednjovekovnih vladara, koji je odatle upravljao crkvenim i državnim poslovima. Zna se da je on proširio zdanje dozidavši crkvu i palatu, a unutar grada je osnovao monašku školu i organizovano je pisanje crkvenih knjiga. Nije poznato kad je Maglič pao u ruke Turcima, ali se zna da je pripojen Otomanskoj imperiji odmah ili neposredno nakon turskog ulaska u Smederevo 1459. godine kad i cela srpska despotovina. Grad je jedno vreme bio sedište magličke nahije, a značajnu ulogu igrao je u Bečkom ratu i Drugom srpskom ustanku. Posle Prvog svetskog rata tvrđava je delimično sanirana zahvaljujući prilozima, dok je danas većina kula u dobrom stanju. Na ovom mestu se svake godine održava manifestacija Veseli spust koja predstavlja svojevrsnu atrakciju ovog kraja i privlači brojne posetioce, kao i manifestacija Dani jorgovana, posvećena srpskoj kraljici Jeleni Anžujskoj, zbog koje su, prema predanju zasađeni jorgovani na ovom mestu. Maglič je jedan od najočuvanijih srpskih srednjovekovnih gradova i spada u tip spomenika kulture od izuzetnog značaja.
3. Kula Nenadovića
Kula Nenadovića je podignuta 1813. godine i nalazi se u Valjevu. Izgradili su je gospodar Jakov Nenadović kao ministar unutrašnjih poslova i njegov sin vojvoda Jevrem da bi se tu skladištila municija za potrebe ustanika, a kao građevinski materijal korišćen je kamen porušene Vitkovića kule koja se nalazila u blizini. Krajem 1813. godine Turci su zauzeli kulu i pretvorili je u tamnicu. Nakon što su 1815. ponovo zauzeli Valjevo, ustanici su u kuli zatekli izmučene Srbe od kojih su neki, ugledavši posle dužeg vremena svetlost dana, ostali slepi. Vojvoda Sima Nenadović mislio je da su ih Turci oslepeli, pa je iz revolta naredio da se kula spali. Kulu Nenadovića ponovo je 1836. obnovio knjaz Miloš Obrenović, a ona je danas u potpunosti rekonstruisana, zaštićena i upotpunjena muzejskom postavkom. Predstavlja simbol grada Valjeva i spada u tip spomenika kulture od velikog značaja.
