Poznato je da je Srbija raskršće između Istoka i Zapada, te da je ovaj region vekovima trpeo sukobe velikih sila i bio politički veoma nestabilan. Upravo o tome svedoče mnoga utvrđenja na prostoru naše zemlje koja su dokaz da se ovde živelo i ratovalo još od antičkih vremena, ali su do danas, na žalost, ostala sačuvana samo ona koja su vojnu funkciju zadržala i pod vlašću Turaka.
S obzirom na izuzetno važan kulturno-istorijski značaj, odlučili smo da vam predstavimo tvrđave koje se nalaze na teritoriji Republike Srbije.
1. Bačka tvrđava
Tvrđava Bač ili Bačka tvrđava je srednjovekovno utvrđenje koje se nalazi u Vojvodini. Sagradio ju je ugarski kralj Karlo Robert (1310-1342) kako bi sprečio pritiske srpskog carstva na ugarsku granicu. Bač je tada postao važno vojno, političko, kulturno i crkveno sedište. Prema pisanju putopisaca, utvrđenje je bilo u širokom krugu opasano rovovima ispunjenim vodom i imalo je osam kula, razne odaje, hodnike, štale itd. Nakon Mohačke bitke (1526) grad i tvrđava su bili pod turskom vlašću, a od vremena Rakocijeve bune (1703-1711) tvrđava je rušena, spaljena i napuštena. U Baču se danas nalazi ruševina tvrđave čija je jedna kula delimično rekonstruisana. Spada u red spomenika kulture od izuzetnog značaja.
2. Beogradska tvrđava
Beogradska tvrđava danas predstavlja svojevrstan muzej istorije Beograda. Čine je Gornji grad, Donji grad i Kalemegdanski park. Rušili su je, gradili i dograđivali po svojoj meri razni narodi koji su vladali ovim prostorima do 18. veka. Tokom vekova razvijala se u rimski kastrum, vizantijski kastel, srednjovekovnu utvrđenu prestonicu srpske despotovine i na kraju austrijsku i osmansku artiljerijsku utvrdu. Beograd u srpske ruke pada u 13. veku, za vreme vladavine kralja Dragutina, a najveći procvat doživljava za vreme despota Stefana Lazarevića. Postao je srpska prestonica i najveća naseobina Srba, a Stefan Lazarević na gornjem gradu zida sebi tvrđavu. Nakon njegove smrti (1427), Beograd osvajaju Austrougari, a 1521. pada i u turske ruke u kojima ostaje narednih 150 godina. Poslednja velika borba za grad desila se za vreme Prvog srpskog ustanka, a Turci su ga konačno predali Mihailu Obrenoviću 1867. godine. Kalemegdan je u svojoj istoriji rušen više od 40 puta, a posledice su vidljive na današnjem izgledu tvrđave. Beogradska tvrđava je danas spomenik kulture od izuzetnog značaja, na kojoj se redovno održavaju kulturni, umetnički i zabavni događaji.
>>Misterija srednjovekovnog grada Žrnov
3. Pirotski grad
Pirotski ili Momčilov grad je utvrđenje koje se nalazi kraj reke Nišave u današnjem Pirotu. Prema narodnom predanju, podigao ga je čuveni velmoža Momčilo. Otuda i naziv grada – Momčilov grad. O Momčilu se ne zna mnogo sem da je živeo u 14. veku i učestvovao u brojnim vizantijskim građanskim ratovima gde je stekao titulu despota. Period njegovog despotovanja nije trajao dugo jer je poginuo 1345. godine. Istorija još nije do kraja razjasnila da li je Pirot podigao Momčilo ili lično knez Lazar zbog straha od turske najezde. Osmanlije su uspele da osvoje grad, ali ga je 1386. godine povratio vojvoda Dimitrije. Istoričari veruju da je baš taj događaj bio povod za Kosovski boj. Pirotski grad spada u spomenike kulture od velikog značaja.
4. Ramska tvrđava
Tvrđava Ram nalazi se na obali Dunava u istoimenom selu i 15 km je udaljena od Velikog Gradišta. Iako nije poznato kad je Ram tačno podignut, o njegovoj antičkoj prošlosti svedoče mnogobrojni nalazi rimskog novca, bronzanih predmeta i natpisa. Ipak, najstariji poznati zapis o njemu datira iz 1128. godine kad su u njegovoj blizini Vizantinci potukli Mađare. U vreme turskih osvajanja, sultan Bajazit II (1480-1512) obnovio je utvrđenje u cilju zaštite desne obale Dunava i ojačao ga za potrebe borbe vatrenim oružjem, što svrstava Ram u jedno od najstarijih artiljerisjkih utvrda u Srbiji. Tvrđava Ram se danas nalazi u dosta dobrom stanju i još uvek postoje zidine istoimenog turskog utvrđenja podignutog na ostacima antičkih i vizantijskih temelja. Spada u red spomenika kulture od velikog značaja.
>>Poreklo imena gradova u Srbiji
5. Tvrđava Stalać
Stalać (Todorova kula, Kula Todora od Stalaća) je srednjovekovno utvrđenje u blizini istoimenog mesta. Nalazi se na ogranku Mojsinjskih planina, južno od sastava Zapadne i Južne Morave. Veruje se da je utvrđenje podigao knez Lazar Hrebeljanović na ostacima antičkog grada, kao i crkvu koja se nalazila u blizini, a od koje je danas ostalo samo zvono na kojem stoji da je napravljeno 1384. u Milanu. Kako piše Konstantin Filozof, Stalać je posle hrabrog otpora branilaca, 1413. godine razorio turski princ Musa u svom pohodu prema Kruševcu. Taj događaj opevan je u narodnoj pesmi Smrt vojvode Prijezde u kojoj se odbrana grada vezuje za vojvodu Prijezdu i Todora od Stalaća. Pokoreni vojvoda odbio je da tuskom sultanu preda svoja tri najveća dobra: konja, mač i svoju vernu ljubu. Konja je ubio, mač polomio, a sa svojom ljubom Jelicom je skočio sa zidina Stalaća u Moravu, u časnu smrt. Od celog utvrđenja danas je ostala samo glavna kula, zbog čega se ceo lokalitet često naziva kulom. Pripada spomenicima kulture od velikog značaja.
6. Mileševac
Mileševac je srednjovekovno utvrđenje smešteno na steni iznad reke Mileševke, 7 km istočno od Prijepolja. Pretpostavlja se da je sagrađen kako bi služio za odbranu manastira Mileševa, koji se nalazi u blizini. Prvi put se u istorijskim izvorima pominje 1444. godine, ali se veruje da je podignut u 13. veku kad i manastir Mileševa, ili neposredno nakon toga. U 17. veku dobija ime Hisardžik i to ime se održalo sve do povlačenja Turaka sa ovih prostora. Taj naziv se danas očuvao u imenu sela koje se razvilo iz nekadašnjeg predgrađa. Utvrđenje je delimično arheološki istraženo u periodu od 1976. do 1980. a na samom lokalitetu su izvedeni i konzervatorsko-restauratorski radovi.
